Spis treści
Badanie morfologii
Badanie morfologii krwi – ważne badanie profilaktyczne oraz diagnostyczne
W czasach starożytnych przypisywano krwi niezwykłą moc… Wierzono, że ma właściwości oczyszczające. Szlachetny płyn miał być miejscem zamieszkania duszy człowieka. Choć obecny postęp nauki i wiedzy zweryfikował wierzenia związane z magiczną mocą krwi, w pewnych kręgach nadal istnieje przekonanie, że to grupa krwi kształtuje naszą osobowość.
Krew stanowi tkankę łączną płynną, w składzie której wyróżnić możemy elementy morfotycze krwi – erytrocyty, leukocyty, trombocyty oraz osocze (55% objętości krwi) zawierające wodę, białka, związki organiczne i nieorganiczne. Podstawowe funkcje krwi związane są z transportem tlenu, dwutlenku węgla, substancji odżywczych, hormonów, oczyszczaniem organizmu ze zbędnych produktów przemiany materii, termoregulacją, obroną przed drobnoustrojami chorobotwórczymi oraz hamowaniem krwawienia.
Krew, będąc bogatym źródłem informacji o funkcjonowaniu organizmu, jest jednym z podstawowych materiałów biologicznych wykorzystywanych w diagnostyce laboratoryjnej.
W naszym laboratorium wykonujemy 14 lub 25 parametrowe badanie morfologii. Stanowi ono podstawowe, ale jakże ważne badanie krwi, przeprowadzane jako badanie profilaktyczne oraz badanie diagnostyczne przy podejrzeniu rozmaitych schorzeń. Zaleca się poddanie temu badaniu co najmniej raz na pół roku. Istotą morfologii krwi obwodowej jest ocena układu czerwonokrwinkowego, białokrwinkowego oraz płytek krwi.
WAŻNE: zakresy wartości referencyjnych dla poszczególnych parametrów różnią się w zależności od płci i wieku! Badanie można poszerzyć o rozmaz krwi obwodowej, pozwalający na jakościową i ilościową ocenę krwinek białych. Automatyzacja oznaczeń pozwala na precyzyjne określenie wielu parametrów.
Badanie morfologii krwi – co obejmuje podstawowa morfologia krwi
Podstawowa morfologia krwi obejmuje:
- RBC – Liczba erytrocytów (krwinek czerwonych) – stanowią elementy morfotyczne krwi, których podstawowym zadaniem jest przenoszenie tlenu z płuc do wszystkich tkanek organizmu. Wynik wskazujący na liczbę erytrocytów poniżej dolnej granicy wartości referencyjnych może mieć miejsce w niedokrwistości, ale także być wynikiem przewodnienia. Wartości podwyższone natomiast towarzyszyć mogą nadkrwistości lub odwodnieniu organizmu.
- Hb – Stężenie hemoglobiny – białka zawartego w erytrocytach determinującego zabarwienie krwi. Przyczyny zmniejszenia i zwiększenia jego stężenia są podobne jak w przypadku RBC. Warto zaznaczyć, że stężenie hemoglobiny stanowi podstawowy parametr pozwalający na rozpoznanie niedokrwistości ( jej przyczyny są różnorodne, związane być mogą z utratą krwi, niedoborem kwasu foliowego, witaminy B12, żelaza, defektami genetycznymi czy współistnieć z innymi chorobami przewlekłymi).
- Ht – Hematokryt – ukazuje procentową zawartość elementów morfotycznych krwi w stosunku do krwi pełnej. Podobnie jak w przypadku RBC i Hb wskazaniami do oznaczania są: nadkrwistość, niedokrwistość oraz zaburzenia gospodarki wodnej.
- MCV – średnia objętość krwinki czerwonej – parametr czerwonokrwinkowy pomocny w diagnostyce różnicowej niedokrwistości. O mikrocytozie mówimy wówczas, gdy średnia objętość krwinki czerwonej jest mniejsza od prawidłowej i można się z nią spotkać w stanach niedoboru żelaza, witaminy B6, B1,w okresie ciąży i laktacji, a także w przebiegu infekcji i nowotworów. Wartości podwyższone – makrocytoza – wskazywać mogą na niedobór witaminy B12, kwasu foliowego czy towarzyszyć niektórym chorobom hematologicznym.
- MCH – średnia masa hemoglobiny w krwince czerwonej – parametr pomocny w diagnostyce różnicowej i klasyfikacji niedokrwistości. Wartości obniżone i podwyższone analogicznie jak w przypadku MCV.
- MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w krwinkach czerwonych – maleje wówczas, gdy synteza hemoglobiny zmniejsza się szybciej niż objętość erytrocytów.
- RDW – jest wskaźnikiem anizocytozy, czyli miarą zróżnicowania krwinek czerwonych pod względem wielkości. Wzrost towarzyszy zwykle niedokrwistości z niedoboru żelaza i niedokrwistości megaloblastycznej, spadek – niedokrwistościom na innym tle. Anizocytoza wyrażona może być jako odchylenie standardowe – RDW–SD, wówczas jednostką, w której wyrażamy otrzymaną wartość jest femtolitr (fL) lub jako współczynnik zmienności RDW-CV, gdzie odchylenie standardowe wyrażone jest jako odsetek MCV.
- RDW-CV – pozwala sprawdzić jak różnej objętości są krwinki czerwone.
- WBC – Liczbę leukocytów – podstawową funkcją krwinek białych jest udział w obronie organizmu przed drobnoustrojami. Są zatem elementem układu immunologicznego ( odpornościowego), mającym na celu sprawne usunięciu patogenu z ustroju dzięki rozmaitym mechanizmom. Zwiększoną liczbę leukocytów we krwi obwodowej określamy jako leukocytozę. Obserwowana jest w stanach fizjologicznych takich jak stres, ciąża, znaczny wysiłek fizyczny oraz w licznych stanach patologicznych : infekcje bakteryjne, przewlekłe stany zapalne, choroby reumatyczne, zespoły mieloproliferacyjne (np. przewlekła białaczka szpikowa), nadczynność tarczycy, uraz, oparzenie, wstrzał, zawał mięśnia sercowego, nowotwory i inne. Leukopenia, czyli obniżenie liczby leukocytów we krwi obwodowej może być również związana z wieloma przyczynami. Główne z nich to: aplazja szpiku (niewydolność), choroby nowotworowe (głównie białaczki), zatrucia substancjami chemicznymi, nasilony przewlekły stres, układowe choroby tkanki łącznej, przewlekłe infekcje czy toksyczny wpływ leków.
- PLT – Liczbę płytek krwi – ich rola związana jest z hamowaniem krwawienia w przypadku uszkodzenia naczynia. Trombocytoza – zwiększona ich liczba we krwi może być związana z przewlekłymi chorobami zapalnymi, chorobami nowotworowymi, usunięciem śledziony, dużym wysiłkiem fizycznym. Trombocytopenia, czyli małopłytkość może mieć różnorodne podłoże: choroby układu krwiotwórczego, następstwo leczenia np. cytostatykami, infekcje, przewlekłe choroby wątroby, choroby wrodzone ( np. niedokrwistość Fanconiego), anemia aplastyczna, niedobór witaminy B12, kwasu foliowego i inne.
- PDW – jest wskaźnikiem zmienności objętości płytek krwi, czyli anizocytozy trombocytów.
- MPV – średnia objętość płytek krwi. Zwiększona wartość tego parametru może wystąpić w małopłytkowości z niszczeniem płytek, nadczynności tarczycy, zespołach mieloproliferacyjnych. Wartość zmniejszoną kojarzy się natomiast z małopłytkowością z upośledzoną produkcją płytek krwi, hipoplazją/aplazją megakariocytowi, w leczeniu cytostatykami.
- P-LCR – wskaźnik ukazuje odsetek tzw. dużych płytek.
- PCT – płytkokryt – obrazuje stosunek masy płytkowej do całej objętości krwi.
Poszerzona, dwudziestopięcioparametrowa morfologia ocenia następujące dodatkowe parametry:
NEUT – neutrofile stanowią najliczniejszą grupę pośród krwinek białych. Stan zwiększonej ich liczby we krwi obwodowej to neutrofilia. Ma różnorodne podłoże : stres, ostre i przewlekłe zakażenia, oparzenia, zatrucia, krwawienia, choroby autoimmunologiczne, zażywanie niektórych leków, przewlekła białaczka szpikowa, nowotwory (zwłaszcza z przerzutami) i inne. Zmniejszona liczba neutrofilów, określana jako neutropenia jest związana z obniżoną produkcją krwinek w szpiku kostnym lub też ich zwiększoną destrukcją. Przyczyny : ciężkie infekcje, choroby rozrostowe ( białaczki, szpiczaki, przerzuty nowotworowe), niedokrwistość aplastyczna, hipersplenizm, marskość wątroby, leki i inne.
LYMPH – w puli limfocytów krwi obwodowej wyróżnić można limfocyty T oraz limfocyty B. Przyczynami limfocytozy (zwiększonej liczby limfocytów we krwi) mogą być choroby wirusowe, białaczki limfatyczne, niektóre chłoniaki nieziarnicze. Przyczyną limfopenii (zmniejszonej liczby limfocytów we krwi) może być ciężkie niedożywienie, zakażenia, nowotwory, leki i inne.
MONO – szereg chorób zapalnych i nowotworowych przebiega ze zwiększoną liczbą monocytów – monocytową, natomiast monocytopenię obserwuje się w endotoksemii i po podaniu glikokortykosteroidów.
EO – eozynofile (granulocyty kwasochłonne); za eozynofilię (zwiększoną liczbę eozynofili we krwi) odpowiadają najczęściej choroby pasożytnicze, alergiczne, choroby autoimmunologiczne, nowotwory, choroby tkanki łącznej, choroby skórne, leki. Eozynopenia może wystąpić w ciężkich ostrych infekcjach (posocznica, zapalenie płuc), nadczynności kory nadnerczy, akromegalii, stresie.
BASO – bazofile (granulocyty zasadochłonne); bazofilia ( zwiększona liczba bazofili we krwi) występuje w chorobach takich jak cukrzyca, ospa wietrzna, gruźlica, grypa, nowotwory, niedobór żelaza.
NEUT (%) – odsetek neutrofilów
LYMPH (%) – odsetek limfocytów
MONO (%) – odsetek monocytów
EO (%) – odsetek eozynofilów
BASO (%) – odsetek bazofilów
Dokonać można również oznaczenia retikulocytów – pozbawionych jąder komórkowych prekursorów dojrzałych krwinek czerwonych. Wskazaniem do oznaczenia młodych postaci erytrocytów jest ocena erytropoezy przy niedokrwistościach plastycznych i hemolitycznych, kontrola leczenia preparatami żelaza, witaminą B12. Przyczyny wartości podwyższonych: niedokrwistości ze wzmożoną erytropoezą (proces powstawania w szpiku kostnym erytrocytów), niedokrwistości hemolityczne, zwiększona erytropoeza po krwawieniach i w przebiegu przewlekłej hipoksji, przełom podczas leczenia substytucyjnego niedokrwistości. Wartości obniżone niosą informacje o zmniejszonej erytropoezie w niedokrwistości plastycznej lub niedoborze erytropoetyny. Mogą być także wynikiem leczenia cytostatykami.
Opracowano na podstawie:
Nowak. W.S. Skotnicki A.B. Podstawy hematologii. Medycyna Praktyczna. Kraków 2011
Neumeister B. Besenthal I. Bohm B.O. Diagnostyka laboratoryjna. Elsevier Urban & Partner. Wrocław 2013
Zachęcamy do skorzystania z naszej bogatej oferty badań laboratoryjnych
oraz zapraszamy do subskrypcji naszego kanału na www.youtube.com -> SUBSKRYBUJ
Aby wykonać badanie morfologii odwiedź najbliższy
punkt pobrań Śląskich Laboratoriów Analitycznych
