Oznaczenie markerów nowotworowych

Co to jest nowotwór, a co to jest rak?

Nowotwór to choroba, w przebiegu której część komórek organizmu dzieli się w sposób niekontrolowany, a nowo powstałe komórki nie różnicują się w prawidłowe komórki poszczególnych tkanek. Objawy choroby nowotworowej w dużej mierze zależą od rodzaju nowotworu i miejsca, w którym się rozwija. Do ogólnych objawów można zaliczyć symptomy, które najczęściej nie są charakterystyczne dla choroby nowotworowej. Symptomy, które mogą przypominać infekcję o charakterze grypopodobnym, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bóle głowy, bóle brzucha, osłabienie, gwałtowny spadek wagi ciała, brak apetytu. Nowotwory można podzielić na nowotwory łagodne (nie dające przerzutów), nowotwory złośliwe (wnikające między komórki tkanek prawidłowych i dające przerzuty) oraz nowotwory miejscowo złośliwe (naciekające na otaczające tkanki, ale nie dające przerzutów). Mianem nowotworu złośliwego, czyli raka, określa się grupę ponad 100 schorzeń, które mogą dawać przerzuty i które zostały sklasyfikowane w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10). Tak więc – nie każdy nowotwór to rak!

Występowanie najczęstszych nowotworów w Polsce

Nowotwory, po chorobach sercowo-naczyniowych, są drugą przyczyną zgonów w Polsce. Liczba zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce w ciągu ostatnich trzech dekad wrosła ponad dwukrotnie, zdecydowanie przekraczając w ostatnich kilku latach ponad 150 tys. rozpoznań w ciągu roku. Wśród kobiet najczęstszym nowotworem jest rak piersi (20% zachorowań na nowotwory). Odpowiednio na kolejnych miejscach znajdują się nowotwory jelita grubego (10%), rak płuca (9%), nowotwory trzonu macicy (7%) i nowotwory jajnika (5%). Nowotworami najczęściej występującymi u mężczyzn są nowotwory płuca (20%). W dalszej kolejności znajdują się: rak gruczołu krokowego, czyli prostaty (13%), rak jelita grubego (12%) i rak pęcherza moczowego (7%).

Czy w przypadku najczęściej występujących nowotworów można wykonać wiarygodne i szybkie badania?

Podsumowując powyższe dane epidemiologiczne można stwierdzić, że zarówno w przypadku kobiet i mężczyzn jednym z trzech najczęściej występujących nowotworów złośliwych jest rak płuca. Diagnostyka tego nowotworu obejmuje najczęściej badania RTG, badania tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego oraz badania bronchofiberoskopii. Niezbędne badania laboratoryjne są tu oczywiście wykonywane, niemniej ich przesiewowe wykorzystanie przy podejrzeniu tego nowotworu nie ma typowo rutynowego zastosowania.

Odmiennie wygląda ta kwestia w przypadku pozostałych nowotworów (raka prostaty, raka jelita grubego, raka jajnika). Współczesna oferta badań laboratoryjnych umożliwia wykonanie prostych (pobranie krwi) i wiarygodnych (oznaczenie markerów nowotworowych) analiz, które mogą w dużym stopniu stanowić uzasadnione podejrzenie rozwoju procesu nowotworowego danego narządu (prostaty, jelita grubego, jajnika). Markery nowotworowe wykorzystywane są w tzw. badaniach przesiewowych, których celem jest wczesne wykrywanie określonych nowotworów. Zasada wykonywania badań przesiewowych jest prosta – jeżeli w rodzinie pacjenta generalnie występowały choroby nowotworowe lub występowały określone nowotwory (np. prostaty, jelita grubego i jajnika) absolutnie pożądaną (jeśli nie konieczną!) kwestią jest wykonywanie cyklicznych (co pewien czas, np., co 2 – 3 lata) badań laboratoryjnych, zmierzających do wykluczenia lub potwierdzenia możliwości zachorowania na dany nowotwór. Oczywiście również w każdym innym przypadku (np. kontrolnie) takie badania są wskazane.

Jakie badania wykonać przy podejrzeniu nowotworów piersi, prostaty czy też jelita grubego?

W przypadku podejrzenia nowotworów gruczołu krokowego (prostaty) oznacza się marker PSA, zaś w sytuacji, kiedy zachodzi podejrzenie nowotworów jelita grubego wskazane jest oznaczenie markeru CEA. W przypadku potrzeby wykonania badań przesiewowych w kierunku nowotworów jajnika zalecane jest oznaczenie markeru nowotworowego CA-125.

Należy jednak zawsze pamiętać, że określenie markerów nowotworowych nie zawsze związane jest z absolutną pewnością, co do potwierdzenia bądź wykluczenia choroby nowotworowej. Niepokojące objawy kliniczne, weryfikowane takimi czy innymi badania zawsze powinny być konsultowane z lekarzem specjalistą w danym zakresie.

Na czym polegają badania markerów nowotworowych: CA-125, PSA, CEA?

Markery nowotworowe nie wymagają oznaczenia we krwi pobranej na czczo, czyli do pobrania materiału do badań (krwi) pacjent może być po posiłku. Do ich oznaczenia wystarcza klasyczne pobranie krwi żylnej, a następnie wykonanie z odwirowanej surowicy odpowiednich oznaczeń określonych markerów. Wyniki badań są najczęściej dostępne w ciągu 1 dnia. Opis poszczególnych badań laboratoryjnych, opisujących markery nowotworowe zestawiono poniżej.

• PSA (specyficzny antygen gruczołu krokowego PSA) – pozwala wykryć raka prostaty w bardzo wczesnym stadium rozwoju.
  Norma: PSA < 4 ng/ml

• CEA (antygen karcioembrionalny CEA) – wskazuje głównie na rozwój nowotworu przewodu pokarmowego, zwłaszcza raka jelita grubego; ponadto jego stężenie mierzy się w trakcie leczenia nowotworu, czyli w celu sprawdzenia, czy zastosowane leczenie (np. chemioterapia) działa w pożądany sposób lub czy nie doszło do przerzutów nowotworu.
  Norma: CEA < 2,5 ng/ml

• CA-125 (antygen nowotworowy CA-125) – jest wykorzystywany w diagnostyce nowotworów, przede wszystkim jako wskaźnik raka jajnika, ale również innych nowotworów: gruczolakoraka płuca, raka piersi, raka endometrium czy raka trzustki.
  Norma: CA-125 < 30,2 U/ml

Prof. nadzw. dr hab. n.med. Jacek Jóźwiak

Zapraszamy do subskrypcji naszego kanału na www.youtube.com -> SUBSKRYBUJ

Chcesz zapytać o cenę badania?
Zapraszamy na stronę CENY BADAŃ, gdzie proponujemy kilka możliwości kontaktu z nami.

Aby wykonać oznaczenie markerów nowotworowych
zapraszamy do najbliższego punktu pobrań Śląskich Laboratoriów Analitycznych.