Pakiet nietolerancja glutenu (celiakia)

Odczuwasz problemy żołądkowe po zjedzeniu glutenu? To może być celiakia!

Celiakia (inaczej choroba trzewna) to nieuleczalna choroba autoimmunologiczna o podłożu genetycznym. Charakteryzuje ją nadwrażliwość na mieszaninę białek zawartych w ziarnach zbóż – gluten. Celiakia może ujawnić się w każdym wieku, ale najczęściej ujawni się u dzieci do 5 roku życia oraz u osób dorosłych między 35-55 rokiem życia. U osób chorych na celiakię spożycie glutenu prowadzi do uszkodzenia kosmków jelitowych jelita cienkiego, a dalej do zaburzeń wchłaniania i wielu uciążliwych objawów ze strony układu pokarmowego.

Osoby, które podejrzewają u siebie celiakię w pierwszej kolejności powinny zrobić badania na stężenie w surowicy krwi Immunoglobulin w klasie IgA (aby wykluczyć deficyt tej immunoglobuliny) oraz przeciwciał skierowanych przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA. Pozytywny wynik przeciwciał skierowanych przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA jest wskazaniem do pogłębionej diagnostyki w kierunku celiakii, np. do biopsji jelita cienkiego.

Objawy celiakii klasycznej:

bóle brzucha, wzdęcia, zwiększenie obwodu brzucha,
utrata masy ciała u dorosłych,
przewlekła tłuszczowa lub wodnista biegunka,
różne objawy związane z zaburzeniami wchłaniania mikroelementów, makroelementów oraz witamin np. anemia z niedoboru żelaza,
nawracające afty jamy ustnej,
cofanie treści żołądkowej do przełyku i zgaga,
wymioty.

Dodatkowe objawy celiakii klasycznej obserwowane u dzieci to:

brak przyrostu masy ciała,
zaburzenia rozwoju fizycznego, głównie deficyt wzrostu.

Celiakia może również postać nietypową. Szacuje się że celiakia nietypowa występuje nawet 7 razy częściej niż celiakia klasyczna. W przebiegu celiakii niemej objawy ze strony układu pokarmowego są słabo nasilone. Nasilone są za to objawy świadczące o zaburzeniach wchłaniania jelitowego:

zaburzenia układu krwiotwórczego: anemia z niedoboru żelaza,
zmiany skórne i błon śluzowych: nawracające afty, zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, opryszczkowe zapalenie skóry,
zaburzenia spowodowane nieprawidłowym wchłanianiem wapnia: osteoporoza, niedorozwój szkliwa zębowego, bóle kostno-stawowe,
zaburzenia ruchomości stawów, zapalenie stawów – zwykle symetryczne, obejmujące duże stawy np. stawy barkowe, biodrowe, a rzadziej mniejsze stawy, takie jak stawy skokowe czy nadgarstki,
zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne: epilepsja, depresja, ataksja, nawracające bóle głowy, zaburzenia koncentracji uwagi, migreny,
zaburzenia układu rozrodczego: niepłodność męska i żeńska nieznanego pochodzenia, obniżenie libido, zaburzenia potencji, poronienia, hipogonadyzm i hiperprolaktynemia u mężczyzn,
zaburzenia czynności wątroby: pierwotna marskość wątroby, stłuszczenie wątroby, podwyższone stężenie cholesterolu we krwi.

Celiakia nietypowa ze względu na nietypowe objawy może stwarzać trudności diagnostyczne. Również w jej przypadku należy wykonać badania z krwi oceniające stężenie Immunoglobulin w klasie IgA oraz przeciwciał skierowanych przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA.

Pozostałe 2 typy celiakii, również należy zacząć diagnozować w oparciu o badania z krwi:

– celiakię bezobjawową (latentną) stwierdza się u pacjentów bez objawów klinicznych, u których w surowicy krwi obecne są swoiste przeciwciała, a obraz kosmków jelitowych może być prawidłowy;

– celiakię potencjalną – w tej postaci nie obserwuje się objawów klinicznych ani nie stwierdza się zaniku kosmków jelitowych. Rzadko obecne są przeciwciał specyficzne dla choroby trzewnej. Pacjenci mają natomiast dodatni wynik badania genetycznego HLA DQ2 i/lub DQ8.

W skład Pakietu nietolerancja glutenu (celiakia) wchodzą następujące oznaczenia:

immunoglobuliny klasy IgA – są wytwarzane przez plazmocyty (limfocyty B) i biorą udział w humoralnej odpowiedzi immunologicznej. Każda z immunoglobulin ma część stałą, tzw. fragment Fc i część, która wiąże antygen tzw. fragment Fab. Immunoglobulin A występuje przede wszystkim w wydzielinach i na powierzchni błon śluzowych. Syntezowana jest w oskrzelach i jelitach. Z tego tytułu uczestniczy ona w pierwszym kontakcie obrony organizmu. Poziom immunoglobuliny A najczęściej jest oznaczany przy spadkach odporności oraz przy dolegliwościach jelitowych.

p/c p/transglutaminazie tkankowej IgA – transglutaminaza tkankowa jest enzymem odpowiedzialnym za powstawanie wiązań sieciujących między łańcuchami określonych białek. Gliadyna obecna w ziarnach zbóż powoduje produkcję przeciwciał anty-tTG. Oznaczanie anty-tTG mimo, iż wysoce czule i swoiste może dawać wyniki ujemne u dzieci poniżej 3 roku życia, co może wynikać ze spożycia małych ilości glutenu oraz charakteru odpowiedzi immunologicznej w tym wieku (powolne wydzielanie przeciwciał).

p/c p/analogowi gliadyny IgG – wykrycie przeciwciał przeciw analogom gliadyny może być pomocne w potwierdzeniu diagnozy klinicznej. Gliadyna jest frakcją glutenu obecną w pszenicy (podobne białka zawiera żyto, jęczmień i owies). AGA (IgA) są przeciwciałami przeciw gliadynie. Zaletą tego testu jest wysoka specyficzność (swoistość), daje on pozytywne wyniki u pacjentów z celiakią i Duhring dermatitis herpetiformis (czyli zapaleniem skóry występującym w celiakii – choroba Duhringa). Ten test przydaje się również w kontroli diety bezglutenowej, gdyż przeciwciała te tworzą się jedynie w obecności glutenu w diecie.