Wirus Epsteina-Barr (EBV) – jakie badania wykonać?

Wirus Epsteina-Barr (EBV) – jakie badania wykonać? – diagnostyka laboratoryjna

1. Wirus Epsteina-Barr – epidemiologia

Wirus Epsteina-Barr (EBV) znany również jako human herpesvirus 4 (HHV- 4) jest z pewnością jednym z najpowszechniejszych ludzkich wirusów. Został zidentyfikowany w 1964 roku w komórkach chłoniaka Burkitta przez Anthony’ego Epsteina i Yvonne Barr. W ostatnich latach zainteresowanie wirusem EBV znacznie wzrosło, jest to związane z doniesieniami na temat potencjalnie onkogennego charakteru wirusa. Wirus EBV jest szeroko rozpowszechniony na całym świecie, szacuje się ze około 95% populacji dorosłych przebyło infekcję, niezależnie od posiadanego statusu socjoekonomicznego oraz miejsca zamieszkania. Główny szczyt zachorowań w krajach rozwijających się przypada na okres wczesnego dzieciństwa, natomiast w  krajach rozwiniętych wyróżnia się dwa szczyty zachorowań: pomiędzy 1 i 5 rokiem życia oraz  w drugiej dekadzie życia.

Choroba w okresie dziecięcym ma najczęściej przebieg bezobjawowy i samoograniczający, jednak należy pamiętać, że osoba raz zarażona wirusem EBV przez całe życie posiada w swoich limfocytach B DNA wirusa w postaci uśpionej. Jeżeli do pierwotnego zakażenia EBV dojdzie w wieku dorosłym, najczęściej przybiera ono postać ostrą, mononukleozy zakaźnej. Transmisja  zakażenia następuje głównie drogą kropelkową, poprzez ślinę, podczas pocałunków lub przy braku zachowania należytej higieny u małych dzieci. Jednak możliwe jest także zakażenie poprzez transfuzje krwi, przeszczep szpiku czy narządów.

2. Patofizjologia i obraz kliniczny zakażeń wirusem Epsteina-Barr

Wirus EBV przedostaje się wraz ze śliną do jamy ustnej i gardła, gdzie dochodzi do zakażenia komórek nabłonkowych, komórek gruczołów ślinowych oraz limfocytów B. Dynamiczny proces proliferacyjny limfocytów B prowadzi do powiększenia tkanki limfoidalnej węzłów chłonnych oraz migdałków podniebiennych.

Okres inkubacji, od momentu zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów mononukleozy wynosi 30-50 dni. W przebiegu mononukleozy zakaźnej może dochodzić do powikłań ze strony układu oddechowego w postaci niebezpiecznego dla życia obrzęku dróg oddechowych oraz znacznego powiększenia śledziony, które w skrajnych sytuacjach może doprowadzić do jej pęknięcia. Pacjenci do kilku miesięcy po przebyciu mononukleozy powinni unikać nadmiernego wysiłku fizycznego. Diagnostyka różnicowa zakażenia  jest szczególnie istotna dla kobiet w ciąży, ponieważ zakażenie EBV nie wykazuje zagrożenia dla płodu w przeciwieństwie do dających podobne objawy zakażeń CMV, wirusem opryszczki czy toksoplazmozą, które powodują powikłania ciąży i poważne uszkodzenia płodu.

3. Wirus Epsteina-Barr (EBV) – jakie badania wykonać?

 W diagnostyce mononukleozy zakaźnej należy uwzględniać przede wszystkim wyżej wymienione objawy kliniczne oraz wyniki badań laboratoryjnych.

• • • Morfologia krwi obwodowej

Najbardziej charakterystyczne zmiany, występujące praktycznie u wszystkich chorych, można zaobserwować w morfologii krwi obwodowej. W pierwszych dniach po wystąpieniu objawów  w morfologii obserwujemy leukopenię, której towarzyszy granulocytopenia. W miarę rozwoju choroby dochodzi do wzrostu leukocytów do 10-20 tys./mm3, a u ok. 15% pacjentów nawet powyżej 20 tys./mm3 . U części pacjentów obserwuje się spadek liczby płytek do poziomu 100-200 tys./mm3, a czasem nawet poniżej 100 tys./mm3.

• • • Rozmaz krwi obwodowej

Kolejnym równie ważnym, elementem diagnostyki zakażeń wirusem EBV jest ocena rozmazu. W przebiegu zakażenia wirusem Epsteina-Barr obserwuje się ok 15-20% limfocytów atypowych, cechujących się większymi rozmiarami, zróżnicowanymi morfologicznie jądrami z luźniejszą chromatyną oraz obfitą intensywnie niebieską cytoplazmą.

• • • Transaminazy (ALT, AST)

Zakażenie wirusem EBV przebiega z cechami łagodnego zapalenia wątroby, skutkując podwyższeniem poziomu enzymów wątrobowych pomiędzy 2-3 tygodniem od wystąpienia objawów.

Oznaczanie przeciwciał przeciw wirusowi Epsteina-Barr

• • • Nieswoiste testy przesiewowe

W celu potwierdzenia zakażenia EBV wykorzystuje się wstępną diagnostykę serologiczną opartą na teście nieswoistym (lateksowym) wykrywającym przeciwciała heterofilne. Wykrywanie przeciwciał heterofilnych jest stosowane jako test przesiewowy w diagnostyce EBV ze względu na prostotę wykonania oraz wysoką czułość (90%) i swoistość (75%) diagnostyczną. Wadą testu jest niska czułość u dzieci poniżej 12 r.ż. oraz we wczesnym okresie choroby (1-2 tydzień)oraz stosunkowo długi czas utrzymywania się przeciwciał w surowicy chorego (3 miesiące do nawet roku)

• • • Swoiste testy serologiczne

Pacjenci z objawami sugerującymi mononukleozę zakaźną, u których uzyskano ujemny wynik w teście lateksowym, powinni być poddani dalszej diagnostyce mającej na celu poszukiwanie przeciwciał swoistych skierowanych przeciw antygenom wirusa. W odpowiedzi na zakażenie EBV organizm ludzki produkuje przeciwciała skierowane przeciwko:

• • • antygenowi kapsydowemu wirusa (VCA) w klasach IgM i IgG;
    • wczesnemu antygenowi jądrowemu i cytoplazmatycznemu D (EA-D) w klasie IgG;
    • wczesnemu antygenowi cytoplazmatycznemu (EA-R);
    • antygenowi jądrowemu (EBNA).

Podczas pierwotnego zakażenia wirusem, wyżej wymienione przeciwciała pojawiają się niezależnie, według ściśle określonego schematu. Jako pierwsze pojawiają się przeciwciała IgM skierowane przeciwko antygenowi kapsydowemu -VCA, ich miano szybko narasta w pierwszych dniach infekcji, a następnie utrzymuje się przez okres 4-6 tygodni. Przeciwciała VCA w klasie IgG osiągają maksymalne stężenie po 2-4 tygodniach od zakażenia, a następnie pozostają na całe życie w surowicy pacjenta, świadcząc o przebytym zakażeniu.

Po około 3-4 tygodniach od wystąpienia objawów choroby, w surowicy pacjenta można wykryć przeciwciała skierowane przeciwko wczesnemu antygenowi jądrowemu i cytoplazmatycznemu (EA-D) oraz tylko cytoplazmatycznemu (EA-R), świadczą one o świeżo przebytej infekcji, utrzymują się w surowicy przez okres 3-6 miesięcy, po czym zanikają. U pewnej grupy pacjentów (około 20%) przeciwciała EA-D mogą utrzymywać się w surowicy przez wiele lat po przebyciu choroby. Przeciwciała przeciw antygenowi jądrowemu EBNA, nie występują w ostrej fazie choroby, pojawiają się zwykle w okresie 2-4 miesięcy od momentu zakażenia i utrzymują się przez całe życie.

4. Interpretacja wyników przeciwciał EBV – podsumowanie

Na podstawie odpowiedniej kombinacji testów serologicznych jesteśmy w stanie określić czy zakażenie trwa obecnie, jest świeżo przebyte, czy było przebyte w przeszłości.

Bibliografia:
1. Kalicki, A. Maślany, J. Milart, A. Jung; Przebieg i diagnostyka zakażenia EBV u dzieci- obserwacje kliniczne; Pediatr. Med. Rodz. 2011; 7(3): s.247-252
2. Leś, M. Przybylski, B. Łazińska; Diagnostyka laboratoryjna mononukleozy zakaźnej u chorych leczonych ambulatoryjnie; Postępy Nauk Medycznych 2015
3. Bocian, D. Januszkiewicz-Lewandowska; Zakażenia EBV -cykl życiowy, metody diagnostyki, chorobotwórczość; Postepy Hig. Med. Dośw. 2011; 65: s.286-298
4. labtestsonline.pl/tests/EBVAntibodies.html
5. poradnikzdrowie.pl/zdrowie/choroby-zakazne/wirus-epsteina-barr-ebv-moze-byc-przyczyna-raka-co-to-jest-wirus-ebv_36577.html
6. cyto-barr.com/diagnostics/epstein-barr-virus
7. flickr.com/photos/euthman/145052721/in/set-72057594114099781/
8. flickr.com/photos/euthman/145052718/in/album-72057594114099781/

Zachęcamy do skorzystania z naszej bogatej oferty badań laboratoryjnych
oraz zapraszamy do subskrypcji naszego kanału na www.youtube.com -> SUBSKRYBUJ

Chcesz zapytać o cenę badania? Zapraszamy na stronę CENY BADAŃ,
gdzie proponujemy kilka możliwości kontaktu z nami.

Aby wykonać oznaczenie p/c przeciw wirusowi Epsteina-Barra (EBV)
odwiedź najbliższy punkt pobrań Śląskich Laboratoriów Analitycznych