Cukrzyca jest pierwszą z niezakaźnych chorób, którą ONZ uznała za epidemię XXI wieku. W Polsce choruje na nią prawie 3 mln osób, czyli co 12 Polak jest cukrzykiem. Na cukrzycę chorują zarówno dorośli, jak i dzieci, z tym że dorośli częściej chorują na cukrzycę typu 2, a dzieci na cukrzycę typu 1. Późne rozpoznanie choroby, a co za tym idzie opóźnienie leczenia cukrzycy mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych a nawet całych narządów.
Spis treści
Skąd się bierze cukrzyca?
Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, której przyczyną jest nieprawidłowe wydzielanie insuliny przez trzustkę. Insulina jest to hormon niezbędny do metabolizmu węglowodanów oraz w mniejszym stopniu białek i tłuszczów. Zbyt mała produkcja insuliny (lub jej nieprawidłowe działanie) powoduje hiperglikemię, czyli wzrost stężenia glukozy we krwi. Nieleczona, utrzymująca się hiperglikemia prowadzi do stopniowego uszkadzania narządów wewnętrznych np. nerek.
Jaka to cukrzyca typ 1 czy typ 2?
Cukrzyca typu 1 i typu 2 w badaniach laboratoryjnych objawiają się w ten sam sposób – zwiększonym stężeniem glukozy we krwi, czyli właśnie hiperglikemią. Typ 1 i typ 2 cukrzycy różnicujemy ze względu na przyczynę wystąpienia hiperglikemii.
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1 występuje w wyniku uszkodzenia komórek beta trzustki, które produkują insulinę. Uszkodzona trzustka przestaje wydzielać insulinę i chory może nawet zapaść w tzw. śpiączkę cukrzycową (ketonową). Powodem uszkodzenia komórek beta mogą być autoagresja (organizm atakuje i niszczy swoje własne komórki) lub infekcja wirusowa. Leczenie cukrzycy typu 1 od samego początku polega monitorowaniu poziomu cukru we krwi i podawaniu insuliny w formie zastrzyków podskórnych lub przy pomocy pompy insulinowej. Choroba rozwija się szybko i nierozpoznana zagraża życiu pacjenta. Na cukrzycę typu 1, insulinozależną, statystycznie najczęściej zapadają dzieci i młodzież. Dużo rzadziej na cukrzycę typu 1 chorują osoby dorosłe.
Cukrzyca typu 2
Występowanie cukrzycy typu 2, insulinoopornej, jest w dużej mierze związane ze stylem życia. Czynniki sprzyjające rozwojowi choroby to:
- nadwaga, BMI w zakresie 25-29,9,
- otyłość, BMI równe lub powyżej 30,
- niezdrowa dieta bogata w cukry proste,
- dieta typu fast food, jedzenie przetworzone bogate w tłuszcze trans,
- brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia,
- uwarunkowania genetyczne,
- trójglicerydy powyżej 150 mg/dl.
Podwyższone stężenie trójglicerydów wpływa na wzrost ryzyka rozwoju otyłości oraz innych chorób metabolicznych, w tym cukrzycy typu 2 (insulinoopornej).
Choremu na cukrzycę typu 2 nie brakuje insuliny, ale działa ona w niewłaściwy sposób, co również powoduje podwyższenie stężenia glukozy we krwi. Takie zaburzenie nazywamy insulioopornością. Trzustka, aby sprostać potrzebom organizmu produkuje coraz więcej insuliny, aż do chwili, gdy zapotrzebowanie organizmu przekracza możliwości produkcyjne trzustki.
Początkowo leczenie polega na przyjmowaniu leków pobudzających trzustkę do pracy oraz pilnowaniu odpowiedniej diety. Lekarz wprowadza do leczenia insulinę w formie zastrzyków, dopiero gdy ilość insuliny, produkowanej przez pobudzaną lekami trzustkę, nie pokrywa zapotrzebowania organizmu. Cukrzyca typu 2 rozwija się powoli, czasem chory jest diagnozowany dopiero po kilku latach od wystąpienia pierwszych objawów, dlatego tak ważne są regularne badania profilaktyczne. Im szybciej cukrzyca typu 2 zostanie rozpoznana, tym skuteczniejsze i mniej uciążliwe dla pacjenta będzie leczenie. Na cukrzycę typu 2 statystycznie częściej zapadają osoby dorosłe, jednak ze względu na rosnący problem otyłości u dzieci i młodzieży ten trend się niestety zmienia.
Pierwsze objawy cukrzycy
Jeśli zaobserwowałeś u siebie podobne objawy koniecznie zgłoś się na badania krwi w kierunku cukrzycy
Objawy typowe dla cukrzycy typu 1
- Nadmierne pragnienie i suchość w jamie ustnej,
- utrata masy ciała pomimo normalnego apetytu,
- częste oddawanie dużych ilości moczu,
- mdłości i wymioty, bóle brzucha
- zmęczenie, osłabienie i senność,
- zapach acetonu w ust,
- sucha i szorstka skóra.
Objawy typowe dla cukrzycy typu 2
- Zwiększone pragnienie,
- napady głodu,
- zmęczenie i senność,
- sucha i swędząca skóra,
- nawracające infekcje intymne.
Jakie badania na cukrzycę?
Pierwszym badaniem przesiewowym jest badanie poziomu glukozy we krwi na czczo. Czasem jest to badanie krwi z palca za pomocą glukometru. Badanie moczu w diagnostyce cukrzycy jest również badaniem przesiewowym, jednak nie powinno być wykonywane samodzielnie ponieważ cukier w moczu pojawia się dopiero powyżej 180ml/gr, czyli w zaawansowanej cukrzycy.
Nasz pakiet badań laboratoryjnych w diagnostyce cukrzycy obejmuje szerszy zakres badań.
Badania próbki krwi:
- badanie poziomu glukozy,
- insulinę,
- hemoglobinę glikowana (HbA1c),
- badanie współczynnika HOMA-IR;
oraz badanie próbki moczu:
- ogólną analizę moczu,
- albuminę w moczu.
W przebiegu dalszej diagnostyki w kierunku cukrzycy lekarz może zlecić wykonanie testu obciążenia glukozą (OGTT) tzw. krzywą cukrową oraz krzywą insulinową, aby sprawdzić jak nasz organizm radzi sobie z metabolizmem cukrów. Badanie polega na kilkukrotnym pobraniu krwi. Po pierwszym pobraniu krwi pacjent wypija 75 gram glukozy podanej w 250-300 ml wody (pojemność szklanki). Po godzinie krew zostaje pobrana ponownie. Po raz trzeci i ostatni krew jest pobierana po upływie kolejnej godziny. Na to badanie również należy przyjść na czczo. Pacjent może pić tylko glukozę, którą dostanie w punkcie pobrań. Również w przerwach pomiędzy pobraniami krwi pacjentowi nie wolno jeść, pić ani palić papierosów.
Jak przygotować się do badania krwi w kierunku cukrzycy?
Aby badanie krwi w kierunku diagnostyki cukrzycy było wiarygodne
- pacjent musi być na czczo,
- na 12 godzin przed badaniem nie wolno mu pić kawy, herbaty, soków ani innych słodkich napojów, może natomiast pić wodę,
- na 2-3 doby przed badaniem pacjent nie powinien pić alkoholu,
- przed badaniem nie mu wolno żuć gumy, ani palić papierosów i e-papierosów,
- przed badaniem zalecane jest wypicie szklanki wody.
W przypadku badania moczu do laboratorium należy dostarczyć próbkę porannego moczu, z tzw. środkowego strumienia, o pojemności nie mniejszej niż 50 ml.
Jak często się badać w kierunku cukrzycy?
Osobom zdrowym, które skończyły 45 lat zalecamy by się badały w kierunku diagnostyki cukrzycy co 3 lata. Osoby szczególnie narażone na cukrzycę (mające nadwagę lub otyłe, z nadciśnieniem, mało aktywne fizycznie, które miały cukrzycę ciążową albo urodziły dziecko ważące powyżej 4 kg, osoby starsze, osoby obciążone rodzinnie) powinny badać się co roku.
