Każdego roku na świecie ok. 0,5 mln kobiet słyszy diagnozę „rak szyjki macicy”. Połowa z nich nie wyzdrowieje, bo nowotwór został zdiagnozowany zbyt późno.[1] W Polsce rak szyjki macicy jest drugim pod względem występowania i śmiertelności nowotworem kobiet. Nie jest chorobą uwarunkowaną genetycznie i każda kobieta może na niego zachorować. Rak szyjki macicy rozwija się latami i długo nie daje zauważalnych objawów, dlatego tak ważne są profilaktyczne badania cytologiczne.
Spis treści
Rak szyjki macicy statystyki
- Przyczyną prawie 99% zachorowań na raka szyjki macicy są onkogenny wirus HPV (wirus brodawczaka ludzkiego).
- Młode kobiety, poniżej 20 r.ż. chorują rzadko, ale ryzyko zachorowania rośnie z wiekiem.
- 80% osób aktywnych seksualnie zetknie się wirusem HPV przynajmniej raz w życiu.
- 80% złośliwych nowotworów szyjki macicy to rak płaskonabłonkowy.
- 46% chorych Polek ma 60 lub więcej lat.
- 50% Polek ze zdiagnozowanym nowotworem szyjki macicy nie przeżyje.[2]
Przyczyny raka szyjki macicy
Główną przyczyną zachorowania jest przewlekła infekcja w wyniku zakażenia wirusem HPV, głównie typami 16, 18, 31, 33, 45 wirusa. Najczęściej występującym rakiem szyjki macicy jest rak płaskonabłonkowy. Od czasu wprowadzenia szczepień przeciw HPV obserwujemy spadek częstości występowania raka płaskonabłonkowego szyjki macicy. Natomiast rak gruczołowy szyjki macicy występuje częściej. Jest on też trudniej wykrywalny testem cytologicznym „Papanicolau”, dlatego tak ważne są badania i działanie profilaktyczne.
Pozostałe czynniki sprzyjające zachorowaniu na raka szyjki macicy:
- wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego,
- duża liczba partnerów seksualnych lub niewierny partner,
- duża liczba porodów,
- wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem),
- wieloletnie palenie papierosów,
- wieloletnie stosowanie antykoncepcji hormonalnej,
- infekcje przenoszone drogą płciową, inne niż HPV (np. chlamydia, rzęsistek, wirus opryszczki HSV-2)
- obniżona odporność (immunosupresja po przeszczepieniu narządu),
- śródnabłonkowa neoplazja szyjki (CIN) w wywiadzie.[3]
Śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy (CIN) jest stanem prekursorowym do rozwoju nowotworu. CIN rozwija się najczęściej w wyniku zakażenia kancerogennymi szczepami HPV (tzw. szczepami wysokiego ryzyka): 16,18,31,33. Dalszy rozwój neoplazji (stopnie CIN I, CIN II, CIN III) jest zależny od wielu czynników takich jak: stan odpornościowy i hormonalny organizmu, współzakażenia przenoszone drogą płciową oraz czynnika genetycznego takiego jak mutacja w genie supresorowym LKB1 ,która jest wykrywana w 20% przypadków występowania raka szyjki macicy.
Jak rozpoznać raka szyjki macicy
Rak szyjki macicy bardzo długo, bywa że ponad 10 lat, nie daje widocznych objawów. Objawy występują zwykle dopiero gdy choroba jest zawansowana i są to:
- krwawienia w środku cyklu menstruacyjnego,
- krwawienia po stosunku lub badaniu ginekologicznym,
- przedłużające się i bardziej obfite krwawienia miesięczne,
- krwawienie pomenopauzalne,
- obfite upławy z pochwy,
- ból w podbrzuszu,
- ból podczas stosunku.[4]
Badaniem które pozwala na zdiagnozowanie raka szyjki macicy jest cytologia, inaczej rozmaz szyjkowy. Badanie cytologiczne pozwala wykryć raka szyjki macicy i zakażenie wirusem HPV. Warto razem z badaniem cytologicznym zrobić badanie genetyczne HPV, które pozwala na wykrycie kancerogennego wirusa HPV. Nosicielki HPV powinny wykonywać cytologię co roku.
W pierwszych latach rozwoju choroby możemy wyleczyć raka szyjki macicy i nawet stany przedrakowe są w pełni wyleczalne.
Więcej o badaniu w kierunku wykrycia zakażenia wirusem HPV przeczytasz tutaj
Badanie cytologiczne powinna regularnie robić każda kobieta, która rozpoczęła współżycie. Pierwsze badanie powinno być nie później niż 3 lata po rozpoczęciu współżycia. Kobiety nieaktywne seksualnie pierwszą cytologie powinny zrobić po 25 urodzinach. Kobiety spoza grupy ryzyka powinny robić cytologię co 3 lata, natomiast kobiety przyjmujące leki immunosupresyjne, nosicielki wirusa HIV lub onkogennego wirusa HPV co rok.
Jak wygląda cytologia?
Cytologia polega na pobraniu specjalną szczoteczką próbki rozmazu z tarczy i kanału szyjki macicy. Następnie lekarz/położna przenosi materiał na suche szkiełko i wysyła próbkę do laboratorium. W laboratorium diagnosta ocenia próbkę pod mikroskopem. Samo pobranie rozmazu trwa chwilę i jest bezbolesne.
- Próbkę pobiera się najwcześniej 2 dni po zakończeniu miesiączki i nie później niż na 4 dni przed rozpoczęciem kolejnej.
- Na 24h przed badaniem należy powstrzymać się od współżycia.
- Na 4 dni przed badaniem należy odstawić wszystkie leki aplikowane dopochwowo.
- Również na 4 dni przed badaniem należy zrezygnować z irygacji pochwy.
Płynna cytologia
Nową, dostępną techniką badania jest tzw. płynna cytologia. Od tradycyjnej różni się tym, że lekarz nie umieszcza próbki na suchym szkiełku a w specjalnej probówce z płynnym podłożem. Płynna cytologia jest dużo dokładniejsza, diagnosta ma więcej materiału (komórek) do obejrzenia. Poza tym pobrany materiał może być użyty do dodatkowych badań np. na obecność wirusa HPV.
Do badania należy się przygotować tak samo jak do iteracyjnej cytologii.
Jak zapobiec zakażeniu HPV?
Wirus HPV bytuje nie tylko w układzie rozrodczym ale również na skórze człowieka, dlatego prezerwatywa, choć znacząco zmniejsza, to nie eliminuje ryzyka zakażenia. Wirus HPV odpowiada także za nowotwory głowy i szyi (np. gardła i jamy ustnej) oraz odbytu. Najskuteczniejszym działaniem profilaktycznym jest szczepienie przeciwko HPV osób, które nie rozpoczęły jeszcze współżycia (9-13 r.ż.). Obecnie sczepienie rekomendowane jest zarówno w przypadku dziewcząt jak i chłopców. W Polsce jest to szczepienie zalecane, ale nieobowiązkowe. Akcje bezpłatnych szczepień przeciwko HPV często inicjują samorządy.
PAMIĘTAJ: Wczesna diagnoza pozwala na skuteczniejsze i mniej uporczywe leczenie.
[1] https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/hpv/
[2] http://www.puo.pl/badania-profilaktyczne/rak-szyjki-macicy
[3] https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/nie-daj-sie-rakowi-szyjki-macicy
[4] http://www.puo.pl/badania-profilaktyczne/rak-szyjki-macicy
