Prostata – kiedy i jakie badania zrobić?

Co drugi mężczyzna po 55. roku życia cierpi na przerost prostaty, po 75. roku życia jest to już 4 na 5 mężczyzn. Nowotwór prostaty to drugi, po raku płuca, najczęściej występujący nowotwór u mężczyzn.

Co to jest prostata?

Prostata to gruczoł, który jest częścią układu moczowo-płciowego mężczyzny. Inne medyczne nazwy prostaty to gruczoł krokowy lub gruczoł sterczowy, stercz. Prostata znajduje się pod pęcherzem moczowym, ma kształt i wielkość orzecha włoskiego, przez którego środek przechodzi fragment cewki moczowej. Prostata jest otoczona przez mięśnie gładkie, które kurczą się podczas ejakulacji (wytrysku nasienia). Tylna część prostaty przylega do odbytnicy, dlatego badanie prostaty przeprowadzane jest zwykle per rectum (przez odbyt).

Po co jest prostata?

Prostata pełni ważną funkcję w procesie produkcji nasienia. To prostata produkuje ten mętno-białawy płyn, w którym żyją plemniki. To dzięki niemu plemniki mogą się poruszać i są odżywiane co pozwala im przeżyć nawet kilka dni w drogach rodnych kobiety.

Choroby prostaty

Przerost prostaty

• Dolegliwości związane z nadmiernym rozrostem gruczołu, nie są niebezpieczne dla zdrowia aczkolwiek objawy utrudniają codzienne funkcjonowanie. Częstomocz, słaby strumień moczu, dłuższe oddawanie moczu, problemy z rozpoczęciem mikcji. Nadmierny rozrost prostaty może być podstawą rozwoju nowotworu. Umiarkowany przerost prostaty spowodowany spadkiem poziomu męskich hormonów płciowych (głównie testosteronu) zwykle jest objawem starzenia się organizmu.

Zapalenie prostaty

• Infekcja o podłożu najczęściej bakteryjnym, rzadziej wirusowym lub grzybiczym. Zwykle towarzyszą jej gorączka, bolesny częstomocz, pieczenie przy oddawaniu moczu, wyciek z cewki moczowej, ból w okolicy krocza.

Nowotwory prostaty

• Rak prostaty to drugi najczęściej występujący u mężczyzn nowotwór złośliwy. W początkowej fazie może nie dawać objawów lub dawać łagodne objawy podobne do tych przy przeroście stercza. Ryzyko zachorowania na nowotwór prostaty rośnie z wiekiem i jest większe u krewnych osób chorujących na ten rodzaj nowotworu. Inne czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia raka stercza to nadużywanie alkoholu, wstrzemięźliwość seksualna, stany zapalne i zakażenia prostaty, wiek pow. 65 r.ż.

Objawy chorób prostaty

Objawy chorób prostaty, przerostu oraz nowotworu pojawiają się stopniowo i mogą być podobne.

Jeśli zaobserwowałeś u siebie podobne objawy zgłoś się do urologa.

• Częstomocz (zarówno w dzień jak i w nocy),
• dłuższe oddawanie moczu,
• słaby strumień moczu,
• trudności w zainicjowaniu mikcji,
• ucisk na pęcherz,
• uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza,
• nietrzymanie moczu,
• krwiomocz.

Jeśli dodatkowo

• masz gorączkę lub/i dreszcze,
• czujesz pieczenie przy oddawaniu moczu,
• z cewki moczowej wydostaje się śluzowaty lub ropny płyn,
• czujesz ból w kroczu, u nasady członka, w okolicy odbytu za spojeniem łonowym

zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu, bo prawdopodobnie jest to ostre zapalenie prostaty.

Co to jest przerost prostaty?

Prostata rośnie przez całe życie mężczyzny. U niemowlęcia jest wielkości zielonego groszku, u mężczyzny po 30. ma rozmiar jadalnego kasztana. Prawidłowe wymiary prostaty to 4×3,5×3,5 cm a objętość to około 25cm³.

Przerośnięta prostata często uciska na cewkę moczową oraz pęcherz moczowy, co jest powodem częstszych wizyty w toalecie w dzień i w nocy. Nieleczony przerost prostaty niesie ryzyko wystąpienia trwałego uszkodzenia nerek, niewydolności nerek, nawracających infekcji układu moczowego a nawet całkowite zatrzymanie moczu. Przerost stercza może również powodować zaburzenia erekcji a nawet impotencję.

Jakie badania na prostatę?

Oznaczenie PSA

Diagnostyka chorób prostaty polega na oznaczeniu poziomu enzymu PSA produkowanego przez gruczoł krokowy w próbce krwi. Określenie poziomu PSA pozwala na wstępną diagnostykę przerostu oraz nowotworu gruczołu krokowego. Podniesione stężenie enzymu PSA obserwujemy także w przypadku stanów zapalnych prostaty i dróg moczowych.

Stężenie PSA w krwi rośnie z wiekiem, dlatego zakresy referencyjne są określone dla przedziału wiekowego.

• Stężenie PSA w granicach 0-2,5ng/ml to bezpieczny poziom.
• Stężenie PSA na poziomie 2,6-4,0 ng/ml jest bezpieczne dla większości mężczyzn, jednak można skonsultować się z urologiem i omówić czynniki ryzyka chorób prostaty
• Stężenie PSA 4,1-10,0 ng/ml to poziom sugerujący patologię rozwijającą się w prostacie chorobę, dlatego należy udać się do urologa.

Pacjent do badania stężenia PSA w surowicy krwi nie musi być na czczo.

Index PSA

Bardziej zaawansowanym badaniem jest Index PSA. Index PSA to stosunek wolnego PSA do PSA całkowitego, dzięki niemu możemy oszacować prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu prostaty. Niski udział procentowy wolnego PSA <10% oznacza podwyższone ryzyko nowotworu prostaty. To rozwinięcie oznaczenia PSA stosuje się najczęściej u osób z podejrzeniem raka prostaty, lub osób, których krewny chorował na tego typu nowotwór.

USG prostaty i badanie per rectum

Jeśli badanie laboratoryjne wykaże podwyższony poziom PSA lekarz urolog zleci USG. Przed USG pacjent powinien wypić ok litra wody, aby pęcherz był wypełniony moczem. USG prostaty jest szybkie, bezbolesne i bezpieczne dla zdrowia, więc nie trzeba się go bać. Innym badaniem jest badanie palpacyjne per rectrum, podczas którego urolog oceni wielkość, konsystencję i kształt prostaty. Badanie nie jest bolesne, choć może być troszkę krępujące.

Lekarz urolog może również zlecić szczegółowe badania diagnostyczne: badanie urodynamiczne lub wziernikowanie pęcherza moczowego.

Profilaktycznie każdy mężczyzna po ukończeniu 50. roku życia powinien raz w roku mieć oznaczane stężenie PSA w surowicy krwi oraz badanie gruczołu prostaty per rectum. 

Jak leczyć prostatę?

Zapalenie prostaty zazwyczaj leczy się antybiotykiem, czasem w połączeniu z lekami przeciwbólowymi, przeciwzapalnymi i przeciwgorączkowymi.

Leczenie przerostu prostaty opiera się o zmianę stylu życia i farmakoterapię. Przerost stercza rzadko wymaga leczenia operacyjnego.

Postepowanie w przypadku nowotworu prostaty zależy m.in. od wieku pacjenta i stopnia zaawansowania choroby. Możliwe są leczenie operacyjne, radioterapia, terapia hormonalna lub rzadziej chemioterapia.

Choroby prostaty, takie jak zapalenie gruczołu krokowego, łagodny przerost stercza, czy nawet nowotwór prostaty możemy skutecznie leczyć. Warunkiem jest odpowiednio wcześnie postawiona diagnoza, dlatego zadbaj o profilaktykę i badaj się regularnie.

PAMIĘTAJ! Wczesna diagnostyka ratuje zdrowie i życie.