Test ROMA – ocena ryzyka obecności raka jajnika

1. Test ROMA – ocena ryzyka obecności raka jajnika. Rak jajnika – epidemiologia i przebieg.

Test ROMA – ocena ryzyka obecności raka jajnika. Rak jajnika jest drugim, co do częstości nowotworem zlokalizowanym w obrębie kobiecych narządów rozrodczych. Około 95% raków jajnika wywodzi się z komórek nabłonkowych, przy czym najczęściej występującym nowotworem pochodzenia nabłonkowego jest rak surowiczy stanowiący ok. ¾ wszystkich nowotworów jajnika. Rak jajnika stanowi poważny problem zdrowia publicznego, w Polsce każdego roku diagnozuje się około 3000 nowych zachorowań, natomiast na świecie około 225000. Nieleczony szybko daje przerzuty w obrębie jamy brzusznej i klatki piersiowej, prowadząc do śmierci.

Rak jajnika jest nowotworem rozwijającym się u większości pacjentek bezobjawowo lub dającym we wczesnych stadiach rozwoju objawy niespecyficzne. Zalicza się do nich: zaparcia, wzdęcia, bóle w podbrzuszu, wczesne uczucie sytości oraz zaburzenia mikcji. Objawami występującymi w późniejszych stadiach zaawansowania procesu nowotworowego są: powikłania zatorowo-zakrzepowe, wodobrzusze, niedrożność jelit oraz krwawienia z pochwy. U młodych kobiet może powodować nieregularne miesiączki, nieprawidłowe owłosienie oraz przedwczesne dojrzewanie.

Skąpe i niecharakterystyczne objawy czynią raka jajnika wyjątkowo niebezpiecznym nowotworem układu rozrodczego, u koło 80% kobiet nowotwór wykrywany jest w III lub IV stadium zaawansowania, guz wtedy ma już średnicę około 5cm, a rokowania dotyczące leczenia i przeżywalności są niepomyślne. Odsetek 5-letniego przeżycia kształtuje się na poziomie 44,6%. Zachorowalność na raka jajnika utrzymuje się na względnie niskim poziomie u pacjentek do 40 r.ż., natomiast potem stopniowo wzrasta. Średni wiek rozpoznania wynosi 63 lata. Czynniki warunkujące rozwój nowotworu jajnika wciąż są przedmiotem badań naukowców.

2. Rak jajnika – czynniki ryzyka.

 Wyróżnia się także czynniki zmniejszające ryzyko zachorowania na raka jajnika, zaliczamy do nich:

• karmienie piersią;
• stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej;
• wielodzietność

3. Składowe testu ROMA – CA125 i HE4 i ich rola w diagnostyce raka jajnika.

CA125 jest najpowszechniej stosowanym markerem biochemicznym wykorzystywanym w diagnostyce raka jajnika, jest glikoproteiną kodowaną przez gen MUC16 zlokalizowany na krótkim ramieniu chromosomu 19. Marker ten fizjologicznie wytwarzany jest przez prawidłowe komórki nabłonkowe licznych struktur organizmu, m.in. jelita grubego, trzustki, jajowodów, żołądka oraz błon surowiczych, tj. opłucna, otrzewna czy osierdzie, natomiast nie jest wytwarzany przez prawidłowe komórki jajnika. Za prawidłową wartość stężenia CA125 przyjmuje się wyniki mieszczące się w przedziale 0-35 IU/ml.

Podwyższone stężenie CA125 obserwowano w ponad 90% zaawansowanych raków jajnika i w 50% wczesnych (I i II stadium rozwoju). Wzrost wartości CA125 był większy w rakach mniej dojrzałych histologicznie. Wzrost markera zaobserwowano także podczas miesiączki, w pierwszym trymestrze ciąży, w stanach zapalnych narządów zlokalizowanych w obrębie miednicy mniejszej, endometriozie, marskości wątroby, rakach wątroby i płuca. Wykazano zmienność wartości w okresie przed i pomenopauzalnym, przy czym zastosowanie tego białka w celu detekcji nowotworów jajnika przynosi lepsze efekty u kobiet w okresie pomenopauzalnym.

W diagnostyce laboratoryjnej oznaczenia miana antygenu CA125 dokonuje się pomocą testów immunoenzymatycznych wykorzystujących przeciwciała anty-MUC16. Wykorzystanie oznaczeń CA125 nie jest rekomendowane jako element badań przesiewowych w diagnostyce raka jajnika ze względu na zmienną specyficzność tego markera w stanach fizjologicznych oraz patologicznych. Ma on jednak szereg istotnych zastosowań diagnostycznych. Oznaczenia CA125 odgrywa istotną rolę w różnicowaniu nowotworów pierwotnych jajnika i przerzutowych oraz guzów pochodzenia nabłonkowego i nienabłonkowego. Oznaczenia stężenia CA125 pozwalają na ocenę stopnia zaawansowania nowotworu, monitorowania skuteczności chemioterapii, także wykrycie ewentualnej wznowy po całkowitej remisji. Chemioterapia powoduje obniżenie stężenia CA125, natomiast dwukrotny wzrost po uzyskaniu remisji jest sygnałem do poszerzenia diagnostyki celem wykrycia wznowy. Monitorowanie stężenia odgrywa także istotną rolę u pacjentek będących nosicielkami mutacji genów BRCA1 i BRCA2, gdzie wraz z ultrasonograficzną diagnostyką obrazową jest pomocny w podjęciu decyzji o profilaktycznej adneksektomii. Najwyższą czułość diagnostyczną obserwuje się w przypadku raka surowiczego, niskozróżnicowanego, endometrialnego.

HE4 – najskuteczniejszy marker w diagnostyce nowotworu jajnika

HE4 to podfrakcja 4 ludzkiego białka wywodząca się z komórek nabłonkowych najądrza, jest produktem genu WFDC2. Zwiększoną ekspresję HE4 w surowicy chorych na raka jajnika obserwujemy już we wczesnych stadiach zaawansowania, ale także w raku endometrium i raku szyjki macicy. Wartość graniczna wynosi 150 pmol/l. HE4 został określony mianem najskuteczniejszego markera w diagnostyce nowotworu jajnika. Cechuje się wysoką czułością, podwyższone stężenie HE4 jest obserwowane już przy niewielkich zmianach nowotworowych oraz przy zaburzeniach związanych z błoną śluzową dróg rodnych.

Wyniki oznaczeń HE4, przy zbliżonej do CA125 czułości diagnostycznej cechują się wyraźnie wyższą swoistością. Marker ten stanowi cenne uzupełnienie diagnostyki różnicowej złośliwych i łagodnych guzów jajnika. Podwyższone stężenia CA125 spotyka się u 20 – 30% kobiet z niezłośliwymi zmianami w jajnikach, natomiast stężenia HE4 jest podwyższone tylko u nieznacznego ich odsetka. Stwierdzono, że prawidłowy poziom HE4 u kobiet z podwyższonym stężeniem CA125 u blisko 98% z nich wyklucza inwazyjny nowotwór. Istotne znaczenie w  diagnostyce różnicowej nowotworów z wykorzystaniem oznaczeń HE4 obserwujemy zwłaszcza u kobiet w okresie przedmenopauzalnym, u których relatywnie często występują podwyższone wartości stężenia markera CA125. Udowodniono ponadto, że terapia hormonalna tj. doustna antykoncepcja, leczenie endometriozy czy zaburzeń miesiączkowania oraz faza cyklu menstruacyjnego nie wpływają istotnie na wyniki oznaczeń HE4. Należy pamiętać, iż HE4 wzrasta w 9 dekadzie życia, co może prowadzić do uzyskania fałszywie dodatnich wyników oznaczeń w tej grupie wiekowej.

4. Test ROMA – rola w ocenie obecności raka jajnika.

Test ROMA (Risk of Ovarian Malignancy Algorithm) jest matematycznym algorytmem opracowanym przez Moore i wsp. oceniającym ryzyko obecności złośliwego nowotworu jajnika, pochodzenia nabłonkowego. Wyliczenie algorytmu ROMA opiera się na ocenie stężeń dwóch markerów nowotworowych CA125 i HE4 oraz statystycznym oszacowaniu ryzyka zachorowania na nowotwór złośliwy jajnika, z uwzględnieniem różnic przed i po menopauzalnych.

Test ROMA – ocena ryzyka obecności raka jajnika okazał się być pomocny w diagnostyce różnicowej guzów miednicy mniejszej i nowotworów narządu rodnego, tj. rak jajnika, rak trzonu macicy oraz w diagnostyce nienowotworowych schorzeń ginekologicznych oraz zwiększył znacznie skuteczność wykluczenia nowotworów jajnika we wczesnym stadium rozwoju.

Liczne badania przeprowadzone w celu sprawdzenia użyteczności diagnostycznej testu ROMA na grupach kobiet zdrowych oraz ze zmianami złośliwymi i niezłośliwymi, będących w różnym wieku wykazały, ze test ten cechuje się czułością, na poziomie 92,3% przy jednoczesnej swoistości 75%.

Test ROMA – ocena ryzyka obecności raka jajnika cechuje się wyższą efektywnością diagnostyczną w stosunku do wykorzystywanego wcześniej wskaźnika RMI (Risk of Malignancy Index), który wyliczany jest na podstawie oceny stężenia CA125, badania USG pacjentki oraz jej statusu hormonalnego.

Test ROMA – ocena ryzyka obecności raka jajnika okazał się być użytecznym narzędziem do oszacowania ryzyka złośliwego charakteru zmiany, jeszcze na etapie przedoperacyjnym.

5. Test ROMA – wskazania oraz przeciwwskazania do wykonania oznaczenia.

Wskazaniami do wykonania oznaczenia algorytmu ROMA są:

• stwierdzona zmiana nowotworowa zlokalizowana w obrębie narządów miednicy mniejszej, w szczególności w obrębie jajnika;
• planowanie leczenia chirurgicznego, a także onkologicznego nowotworu.

Pomimo wysokiej przydatności diagnostycznej testu ROMA, nie może być on stosowany u wszystkich pacjentek.

Przeciwwskazaniami do wykonania oznaczenia testu ROMA są:

• młody wiek pacjentek, poniżej 18 roku życia;
• pozostawanie w trakcie leczenia chemioterapeutykami;
• uprzednio leczony nowotwór.

Bibliografia:

1. A. Gomółka; Przydatność oznaczeń surowiczego stężenia CA 125 i HE4 w diagnostyce raka jajnika.
2. A. Malinger; Ocena wybranych markerów nowotworowych u kobiet z rakiem jajnika innymi chorobami narządu rodnego; UM Poznań 2015.
3. D. Li; Nowe markery biologiczne w raku jajnika. Przydatności OVA1 i ROMA w ustaleniu rozpoznania.
4. Michalak, E. Gąsiorowska, E. Nowak Markwitz; Wartość diagnostyczna CA125, HE4, ROMA oraz modelu regresji logistycznej w diagnostyce guzów miednicy mniejszej- doświadczenia własne. 
5. Białas, A. Jankowska; Biochemiczne markery nowotworowe raka piersi i jajnika; Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu.
6. Kanty Kulpa, E. Wójcik, U. Rychlik, K. Sobolewska, J.Tarapacz; HE4 i CA 125 – porównanie metod oznaczeń.
7. Nowak, Ł. Janas, G. Stachowiak, T. Stetkiewicz, J. R. Wilczyński; Current clinical application of serum biomarkers to detect ovarian cancer.
8. Markowska , K. Jaszczyńska-Nowinka; Nowe markery w raku jajnika; Curr. Gynecol. Oncol.
9. medical-diagnosis.co.uk/pl/static/silent-killer-roma_pl.aspx

Zapraszamy do subskrypcji naszego kanału na www.youtube.com -> SUBSKRYBUJ

Chcesz zapytać o cenę badania?
Zapraszamy na stronę CENY BADAŃ, gdzie proponujemy kilka możliwości kontaktu z nami.

Nie wiesz, jakie badania w pierwszej kolejności warto wykonać, aby poznać stan swojego zdrowia?
Skorzystaj z naszego KONFIGURATORA BADAŃ LABORATORYJNYCH!

Aby wykonać Test ROMA – ocenę ryzyka obecności raka jajnika zapraszamy do najbliższego
punktu pobrań Śląskich Laboratoriów Analitycznych.

Sprawdź w e-sklepie:

Antygen nowotworowy 125 (rak jajnika) - CA 125 - 53,11 zł