Wapń – poziom wapnia we krwi
Wapń jest jednym z najważniejszych składników tkanki kostnej, a jego zawartość w organizmie waha się między 1 a 1,5 kg, z czego 98% związana jest z fosforanami i stanowi mineralną część kości. Pulę wymienialną stanowi tylko 1%, która reaguje na ubytki jonu w płynie pozakomórkowym. Wapń w surowicy krwi stanowi zaledwie ~0,05% wapnia ustrojowego.
Funkcja wapnia w organizmie człowieka
Wapń bierze udział w szeregu różnych procesów fizjologicznych. Utrzymuje równowagę elektrolitową, aktywuje krzepnięcie krwi, odpowiada za napięcie i pobudliwość mięśni szkieletowych oraz mięśnia sercowego. Wapń ma swój szczególny udział również w procesie spermatogenezy, sekrecji gruczołów dokrewnych, wydzielaniu hormonów, czy odtwarzaniu komórek. Jon Ca posiada właściwości przeciwalergiczne, przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Utrzymanie wapnia na prawidłowym poziomie dobrze rokuje w chorobach nadciśnienia, nowotworze okrężnicy, PMS, cukrzycy typu 2, kamicy nerkowej oraz zaburzeniach gospodarki wapniowo-fosforanowej.
U osób dorosłych najmilej widziany jest bilans wapnia równy zero, świadczy to o równowadze między wapniem wchłanianym a wydalanym z organizmu. U młodzieży i dzieci bilans wchłaniania wapnia jest dodatni, dzięki czemu w okresie wzrostu więcej wapnia jest w stanie odłożyć się w kości. Wraz z wiekiem współczynnik wchłaniania wapnia maleje, już w wieku 25 lat spada do poziomu 20-30%, a po 35 roku życia do 15%. Ujemny bilans wapniowy może być spowodowany zbyt małą podażą wapnia w diecie lub upośledzonym wchłanianiem jelitowym wapnia.
Wapń – poziom wapnia we krwi
Prawidłowe stężenie wapnia całkowitego w surowicy krwi u osoby dorosłej powinno mieścić się w granicach 2.15-2.5 mmol/l, wapnia zjonizowanego 1.15-1.32 mmol/l, natomiast u dzieci w granicach 2.05-2.7 mmol/l, wapnia zjonizowanego w granicach 1.12-1.23 mmol/l.
W sytuacji, gdy stężenie wapnia nieznacznie spada poniżej wartości prawidłowych zwykle nie obserwujemy żadnych objawów. Znaczny spadek wapnia we krwi (hipokalcemia) może powodować osłabienie mięśni i ich kurcze, parestezje. Skrajnie niskie stężenie wapnia we krwi może powodować napady padaczkowe oraz stany padaczkowe, które bezpośrednio zagrażają życiu. Hipokalcemii towarzyszy szereg objawów neurologicznych takich jak: dezorientacja, niepokój, psychoza, splątanie oraz objawów skórnych – łuszczyca, liszajec opryszczkowaty, suchość, wyprysk atopowy. Długotrwała hipokalcemia może powodować zaćmę, dysfagię, bóle brzucha, duszności oraz kardiomiopatię. Niedobór wapnia jest szczególnie niebezpieczny dla dzieci przed 5 rokiem życia, gdyż prowadzi do zaburzeń uzębienia. Najczęstszymi przyczynami hipokalcemii są: niedobór witaminy D, hipomagnezemia, przyjmowanie niektórych leków, hiperfosfatemia, niedoczynność przytarczyc.
Odwrotną sytuacją jest wzrost stężenia wapnia w surowicy krwi ponad wartości referencyjne. Mówimy wtedy o hiperkalcemii, której przyczyną mogą być choroby układu endokrynnego (czemu towarzyszy podwyższenie PTH), choroby zapalne, nowotworowe, duża podaż wapnia w diecie, choroby nerek, a nawet przyjmowanie leków. Najczęstszą przyczyną hiperkalcemii są choroby układu endokrynnego oraz choroby nowotworowe, rzadziej nadczynność przytarczyc. Objawy hiperkalcemii zależą od jej nasilenia i tempa w jakim narasta. Jeśli wzrost wapnia jest powolny i niewielki mogą nie występować żadne objawy kliniczne. Natomiast, gdy stężenie wapnia w surowicy znacznie przekracza wartości referencyjne większość pacjentów prezentuje objawy ze strony układu nerwowo-mięśniowego i nerek, dochodzi do zmian w EKG. Ze względu na zwiększone wydalanie nadmiaru wapnia z moczem, może wystąpić wielomocz, co skutkuje odwodnieniem. Charakterystycznymi objawami są również: zaparcia, depresja, osłabienie, zaburzenia pamięci, nudności i wymioty, świąd, utrata masy ciała, obniżony próg bólowy.
Wapń zjonizowany – a wapń całkowity
Wapń w surowicy może występować w dwóch postaciach:
- związany z białkami (około 35-45%) – głownie z albuminami, ale tez z globulinami, jonami siarczanowymi, cytrynianowymi, wodorowęglanowymi, fosforanowymi
- wapń wolny, niezwiązany (ok. 40-50%) – wapń zjonizowany
Połączenia Ca z białkami są nietrwałe i mogą zostać rozerwane, co powoduje wzrost poziomu wapnia wolnego, który jest aktywny fizjologicznie. Połączenia z białkami stabilizują stężenie wapnia w surowicy, a co za tym idzie warunkują prawidłowe funkcjonowanie tkanek. Jony wapnia uczestniczą w skurczach mięśni oraz wpływają na rozchodzenie się bodźców w mięśniu sercowym. Wapń zjonizowany bierze udział w procesach odpornościowych oraz aktywuje czynniki krzepnięcia zapoczątkowując tworzenie skrzepu. Zjonizowany wapń bierze rownież udział w aktywacji kinaz białkowych, fosforylacji enzymów i pośredniczy w reakcji komórek na hormony, takie jak adrenalina, glukagon, wazopresyna, sekretyna i cholecystokinina.
U pacjentów w ciężkim stanie klinicznym lub pacjentów poddawanych operacjom chirurgicznym dochodzi do zaburzeń ilościowych albumin. W wyniku zaburzeń ilości białek, wzrasta ilość zjonizowanej formy wapnia, który może prowadzić do deregulacji ustroju. Wapń zjonizowany należy oznaczać u osób, u których niski poziom wapnia całkowitego doprowadza do kurczów, mrowień w okolicy ust, dłoni, stóp. Ponadto zalecane jest badanie wapnia zjonizowanego osobom, które poddawane będą rozległym zabiegom operacyjnym, głównie w sytuacji, gdy mogą wymagać przetaczania krwi lub preparatów krwiopochodnych. Wapń wolny należy także oznaczać u noworodków oraz kobiet w ciąży.
Całkowity wapń oznaczany we krwi można przedstawić za pomocą wzoru:
Wapń całkowity = wapń zjonizowany + niebiałkowy niezjonizowany + wapń związany z białkami osocza
Na poprawność oznaczenia wapnia zjonizowanego wpływa pH krwi (optymalne 7.35 – 7.45), gdyż każda zmiana pH powoduje zmianę zawartości procentowej wapnia. W przypadku obniżenia pH krwi (kwasicy) obserwujemy wzrost stężenia Ca2+, natomiast powstająca zasadowica będzie powodować spadek poziomu Ca2+. Wraz z oznaczeniem poziomu wapnia warto również wykonać oznaczenie parathormonu, kalcytoniny, witaminy D3 oraz kreatyniny i mocznika – ocena funkcji nerek. Oznaczenie wapnia zjonizowanego powinno być wykonane wraz z pełnym jonogramem oraz oceną pH krwi, a także stężeniem albumin, ponieważ mają one duży wpływ na poziom wolnego wapnia.
Bibliografia:
- „Hipo- i hiperkalcemia – patogeneza i problemy terapeutyczne”, Ryszard Gellert – Klinika Nefrologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego
- „Wybrane metody oznaczania wapnia w surowicy krwi i moczu” Lidia Koperwas
- „Gospodarka wapniowa – rola wapnia w organizmie” Witold Kołłątaj, Leszek Szewczyk, Postępy Nauk Medycznych 3/2012
- „Wapń i witamina D w prewencji złamań osteoporotycznych”, Ewa Marcinowska-Suchowierska, Ada Sawicka
- „Hiperkalcemia w chorobach nowotworowych układu moczowego”, Ryszard Maranda, Przegląd Urologiczny 2008/2
- “Physiology, Calcium” Elaine Yu; Sandeep Sharma, StatPearls Publishing; 2018 Jan
- „Diagnostyka laboratoryjna” Birgid Neumeister, Elsevier Health Sciences
Zapraszamy do subskrypcji naszego kanału na www.youtube.com -> SUBSKRYBUJ
W zakładce WYKAZ BADAŃ możecie Państwo zapoznać się z całą ofertą badań laboratoryjnych wykonywanych w naszym laboratorium.
Chcesz zapytać o cenę badania? Zapraszamy na stronę CENY BADAŃ, gdzie proponujemy kilka możliwości kontaktu z nami.
Aby wykonać oznaczenie poziomu wapnia we krwi zapraszamy do najbliższego punktu pobrań Śląskich Laboratoriów Analitycznych.
