Wapń – poziom wapnia we krwi
Wapń jest jednym z najważniejszych składników tkanki kostnej, a jego zawartość w organizmie waha się pomiędzy 1 a 1,5 kg, z czego 98% związana jest z fosforanami i stanowi mineralną część kości. Pulę wymienialną stanowi tylko 1%, która reaguje na ubytki jonu w płynie pozakomórkowym. Wapń w surowicy krwi stanowi zaledwie ~0,05% wapnia ustrojowego.
Funkcja wapnia w organizmie człowieka
Wapń bierze udział w szeregu różnych procesów fizjologicznych. Utrzymuje równowagę elektrolitową, aktywuje krzepnięcie krwi, odpowiada za napięcie i pobudliwość mięśni szkieletowych oraz mięśnia sercowego. Wapń ma swój szczególny udział również w procesie spermatogenezy, sekrecji gruczołów dokrewnych, wydzielaniu hormonów, czy odtwarzaniu komórek. Jon Ca posiada właściwości przeciwalergiczne, przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Utrzymanie wapnia na prawidłowym poziomie dobrze rokuje w chorobach nadciśnienia, nowotworze okrężnicy, PMS, cukrzycy typu 2, kamicy nerkowej oraz zaburzeniach gospodarki wapniowo-fosforanowej.
U osób dorosłych najmilej widziany jest bilans wapnia równy zero, świadczy to o równowadze między wapniem wchłanianym a wydalanym z organizmu. U młodzieży i dzieci bilans wchłaniania wapnia jest dodatni, dzięki czemu w okresie wzrostu więcej wapnia jest w stanie odłożyć się w kości. Wraz z wiekiem współczynnik wchłaniania wapnia maleje, już w wieku 25 lat spada do poziomu 20-30%, a po 35 roku życia do 15%. Ujemny bilans wapniowy może być spowodowany zbyt małą podażą wapnia w diecie lub upośledzonym wchłanianiem jelitowym wapnia.
Wapń – poziom wapnia we krwi
Prawidłowe stężenie wapnia całkowitego w surowicy krwi u osoby dorosłej powinno mieścić się w granicach 2.15-2.5 mmol/l, wapnia zjonizowanego 1.15-1.32 mmol/l, natomiast u dzieci w granicach 2.05-2.7 mmol/l, wapnia zjonizowanego w granicach 1.12-1.23 mmol/l.
W sytuacji, gdy stężenie wapnia nieznacznie spada poniżej wartości prawidłowych zwykle nie obserwujemy żadnych objawów. Znaczny spadek wapnia we krwi (hipokalcemia) może powodować osłabienie mięśni i ich kurcze, parestezje. Skrajnie niskie stężenie wapnia we krwi może powodować napady padaczkowe oraz stany padaczkowe, które bezpośrednio zagrażają życiu. Hipokalcemii towarzyszy szereg objawów neurologicznych takich jak: dezorientacja, niepokój, psychoza, splątanie oraz objawów skórnych – łuszczyca, liszajec opryszczkowaty, suchość, wyprysk atopowy. Długotrwała hipokalcemia może powodować zaćmę, dysfagię, bóle brzucha, duszności oraz kardiomiopatię. Niedobór wapnia jest szczególnie niebezpieczny dla dzieci przed 5 rokiem życia, gdyż prowadzi do zaburzeń uzębienia. Najczęstszymi przyczynami hipokalcemii są: niedobór witaminy D, hipomagnezemia, przyjmowanie niektórych leków, hiperfosfatemia, niedoczynność przytarczyc.
Odwrotną sytuacją jest wzrost stężenia wapnia w surowicy krwi ponad wartości referencyjne. Mówimy wtedy o hiperkalcemii, której przyczyną mogą być choroby układu endokrynnego (czemu towarzyszy podwyższenie PTH), choroby zapalne, nowotworowe, duża podaż wapnia w diecie, choroby nerek, a nawet przyjmowanie leków. Najczęstszą przyczyną hiperkalcemii są choroby układu endokrynnego oraz choroby nowotworowe, rzadziej nadczynność przytarczyc. Objawy hiperkalcemii zależą od jej nasilenia i tempa w jakim narasta. Jeśli wzrost wapnia jest powolny i niewielki mogą nie występować żadne objawy kliniczne. Natomiast, gdy stężenie wapnia w surowicy znacznie przekracza wartości referencyjne większość pacjentów prezentuje objawy ze strony układu nerwowo-mięśniowego i nerek, dochodzi do zmian w EKG. Ze względu na zwiększone wydalanie nadmiaru wapnia z moczem, może wystąpić wielomocz, co skutkuje odwodnieniem. Charakterystycznymi objawami są również: zaparcia, depresja, osłabienie, zaburzenia pamięci, nudności i wymioty, świąd, utrata masy ciała, obniżony próg bólowy.
Wapń zjonizowany – a wapń całkowity
Wapń w surowicy może występować w dwóch postaciach:
- związany z białkami (około 35-45%) – głownie z albuminami, ale tez z globulinami, jonami siarczanowymi, cytrynianowymi, wodorowęglanowymi, fosforanowymi
- wapń wolny, niezwiązany (ok. 40-50%) – wapń zjonizowany
Połączenia Ca z białkami są nietrwałe i mogą zostać rozerwane, co powoduje wzrost poziomu wapnia wolnego, który jest aktywny fizjologicznie. Połączenia z białkami stabilizują stężenie wapnia w surowicy, a co za tym idzie warunkują prawidłowe funkcjonowanie tkanek. Jony wapnia uczestniczą w skurczach mięśni oraz wpływają na rozchodzenie się bodźców w mięśniu sercowym. Wapń zjonizowany bierze udział w procesach odpornościowych oraz aktywuje czynniki krzepnięcia zapoczątkowując tworzenie skrzepu. Zjonizowany wapń bierze rownież udział w aktywacji kinaz białkowych, fosforylacji enzymów i pośredniczy w reakcji komórek na hormony, takie jak adrenalina, glukagon, wazopresyna, sekretyna i cholecystokinina.
U pacjentów w ciężkim stanie klinicznym lub pacjentów poddawanych operacjom chirurgicznym dochodzi do zaburzeń ilościowych albumin. W wyniku zaburzeń ilości białek, wzrasta ilość zjonizowanej formy wapnia, który może prowadzić do deregulacji ustroju. Wapń zjonizowany należy oznaczać u osób, u których niski poziom wapnia całkowitego doprowadza do kurczów, mrowień w okolicy ust, dłoni, stóp. Ponadto zalecane jest badanie wapnia zjonizowanego osobom, które poddawane będą rozległym zabiegom operacyjnym, głównie w sytuacji, gdy mogą wymagać przetaczania krwi lub preparatów krwiopochodnych. Wapń wolny należy także oznaczać u noworodków oraz kobiet w ciąży.
Wapń całkowity – oznaczenie we krwi
Całkowity wapń oznaczany we krwi można przedstawić za pomocą wzoru:
Wapń całkowity = wapń zjonizowany + niebiałkowy niezjonizowany + wapń związany z białkami osocza
Na poprawność oznaczenia wapnia zjonizowanego wpływa pH krwi (optymalne 7.35 – 7.45), gdyż każda zmiana pH powoduje zmianę zawartości procentowej wapnia. W przypadku obniżenia pH krwi (kwasicy) obserwujemy wzrost stężenia Ca2+, natomiast powstająca zasadowica będzie powodować spadek poziomu Ca2+. Wraz z oznaczeniem poziomu wapnia warto również wykonać oznaczenie parathormonu, kalcytoniny, witaminy D3 oraz kreatyniny i mocznika – ocena funkcji nerek. Oznaczenie wapnia zjonizowanego powinno być wykonane wraz z pełnym jonogramem oraz oceną pH krwi, a także stężeniem albumin, ponieważ mają one duży wpływ na poziom wolnego wapnia.
Bibliografia:
- „Hipo- i hiperkalcemia – patogeneza i problemy terapeutyczne”, Ryszard Gellert – Klinika Nefrologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego
- „Wybrane metody oznaczania wapnia w surowicy krwi i moczu” Lidia Koperwas
- „Gospodarka wapniowa – rola wapnia w organizmie” Witold Kołłątaj, Leszek Szewczyk, Postępy Nauk Medycznych 3/2012
- „Wapń i witamina D w prewencji złamań osteoporotycznych”, Ewa Marcinowska-Suchowierska, Ada Sawicka
- „Hiperkalcemia w chorobach nowotworowych układu moczowego”, Ryszard Maranda, Przegląd Urologiczny 2008/2
- “Physiology, Calcium” Elaine Yu; Sandeep Sharma, StatPearls Publishing; 2018 Jan
- „Diagnostyka laboratoryjna” Birgid Neumeister, Elsevier Health Sciences
Zachęcamy do skorzystania z naszej bogatej oferty badań laboratoryjnych
oraz zapraszamy do subskrypcji naszego kanału na www.youtube.com -> SUBSKRYBUJ
Chcesz zapytać o cenę badania?
Zapraszamy na stronę CENY BADAŃ, gdzie proponujemy kilka możliwości kontaktu z nami.
Aby wykonać oznaczenie poziomu wapnia we krwi
odwiedź najbliższy punkt pobrań Śląskich Laboratoriów Analitycznych
Czy ta strona była pomocna?
Kliknij na gwiazdki, aby ocenić!
Bądź pierwszą osobą, która oceni tą stronę.