Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) to choroba zakaźna wywoływana przez wirusy typu A, B lub C (HAV, HBV, HCV). Według Światowej Organizacji Zdrowia schorzenia związane z WZW są jednym z największych zagrożeń dla ludzkości i stanowią obecnie ósmą przyczynę zgonów na całym świecie.
Wirusowe zapalenie wątroby typu C
Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW typu C) to schorzenie wywoływane przez wirus HCV, czyli hepatotropowy RNA wirus należący do rodziny Flaviviridae. Wirus ten jest obecny w sześciu różnych genotypach, spośród których każdy dzieli się na podtypy. Różnicą pomiędzy poszczególnymi genotypami i ich podtypami jest to, jak wygląda ich odpowiedź na wdrożenie leczenia. W Polsce aż u 75% chorych dominuje podtyp b genotypu 1, którego odpowiedź na leczenie jest najsłabsza.
Zakażenie wirusem HCV powoduje rozwój stanu zapalnego w komórkach wątroby (hepatocytach), czego konsekwencją jest powstanie zmian o charakterze martwiczo-zapalnym. Jeżeli choroba ta trwa przez okres dłuższy niż 6 miesięcy, określa się ją jako przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C. Warto dodać, że około 20-40% zakażeń wirusem HCV ustępuje po pewnym czasie samoistnie, jednak w przypadku przewlekłego WZW typu C samowyleczenie jest możliwe zaledwie u 0,02% pacjentów.
Do transmisji zakażenia dochodzi poprzez naruszenie ciągłości tkanek oraz kontaktu uszkodzonej skóry lub błon śluzowych z materiałem skażonym – krwią, nasieniem lub innymi płynami ustrojowymi osoby zakażonej. Chociaż wirus HCV jest mniej zakaźny niż HBV, to w wielu przypadkach szerzy się wśród osób uzależnionych od dożylnych narkotyków, a także podczas zabiegów ambulatoryjnych – przetaczania zakażonej krwi lub produktów krwiopochodnych, a także w trakcie przeszczepu narządów. Zwiększone ryzyko zakażenia wirusem HCV występuje również u pracowników służby zdrowia, podczas porodu, kiedy to noworodek może zarazić się od chorej matki, a także w trakcie kontaktów seksualnych. Co ważne, do zakażenia wirusem HCV stosunkowo rzadko dochodzi w wyniku wspólnego użytkowania przedmiotów osobistych z osobą zakażoną, jak np. szczoteczki do zębów.
Jakie są objawy WZW typu C?
Okres rozwoju choroby może trwać od 2 tygodni, a nawet do 5 miesięcy. U większości pacjentów obserwuje się przebieg bezobjawowy. U pozostałych osób objawy WZW typu C są podobne do symptomów zapalenia wątroby typu A i B czyli z reguły przewlekłe zmęczenie, któremu towarzyszy spadek nastroju oraz apetytu, nudności, bóle brzucha, mięśni i stawów. U części pacjentów można zauważyć również powiększoną wątrobę, okresowo występującą żółtaczkę, ciemny kolor moczu oraz jasny kolor stolca. Żółtaczka występuje jedynie w ostrej fazie infekcji. W przewlekłej fazie, trwającej często wiele lat, może dochodzić do bezobjawowej progresji niszczenia wątroby.
Warto również dodać, że u pacjentów, u których WZW typu C przebiega bezobjawowo, pierwsze objawy rozwijającej się choroby mogą mieć związek z powikłaniami wirusowego zapalenia wątroby typu C, takimi jak marskość wątroby (np. nadciśnienie wrotne, wodobrzusze) lub pozawątrobowe powikłania WZW typu C.
Jak zdiagnozować WZW typu C?
Wirus HCV stanowi jedną z najpoważniejszych przyczyn rozwoju przewlekłych chorób wątroby. W związku z tym, w sytuacji, gdy objawy występujące u pacjenta mogą wskazywać na to, że jest on chory na wirusowe zapalenie wątroby typu C, lekarz zleca wykonanie szerszej diagnostyki. Na podstawie przeprowadzonego wywiadu, lekarz ocenia potencjalne ryzyko kontaktu z wirusem HCV w ciągu poprzednich miesięcy poprzez sprawdzenie, czy pacjent:
● posiada bliski kontakt z chorymi lub mógł mieć kontakt ze skażoną krwią;
● przebywał na obszarze endemicznego występowania choroby;
● posiada bliski kontakt z dziećmi uczęszczającymi do przedszkola, żłobka lub szkoły – u dzieci do 10. roku życia zakażenie wirusem HCV przebiega zazwyczaj skąpoobjawowo lub bezobjawowo, przez co nie zawsze mamy świadomość tego, że dziecko może nas zarazić;
● miał analne kontakty seksualne z partnerem/-ką
Pierwszym krokiem w celu zdiagnozowania WZW typu C jest wykonanie badań laboratoryjnych takich jak oznaczenia przeciwciał anty-HCV, które pojawiają się we krwi po około 7 tygodniach od momentu zakażenia.
Pozytywny wynik badania świadczy o zetknięciu się z drobnoustrojem na pewnym etapie życia. Już po tygodniu od zakażenia można oznaczyć również we krwi RNA HCV (materiał genetyczny wirusa) – pozytywny wynik tego badania oraz ponad dziesięciokrotny wzrost aktywności ALT w stosunku do wielkości z poprzednich 12 miesięcy świadczy o tym, że pacjent został zakażony wirusem HCV.
Na czym polega leczenie WZW typu C?
W momencie, gdy lekarz podejrzewa u chorego wirusowe zapalenie wątroby typu C, a wykonane badania potwierdzą tę diagnozę, konieczne jest natychmiastowe wdrożenie leczenia, które opiera się zarówno na leczeniu farmakologicznym, jak i niefarmakologicznym.
Niestety, obecnie nie istnieje żaden preparat leczniczy, który byłby w stanie całkowicie wyeliminować wirusa z organizmu chorego. Schemat terapii oraz wybór konkretnych preparatów leczniczych jest uzależniony od kilku czynników, takich jak m.in. genotyp wirusa HCV, stopień zwłóknienia wątroby, choroby współistniejące, a także dostępność terapii refundowanych. Ważnym elementem leczenia WZW typu C jest zmiana stylu życia i wdrożenie lekkostrawnej diety, pozbawionej substancji o działaniu hepatotoksycznym (zarówno leków o działaniu hepatotoksycznym, które metabolizowane są w wątrobie, jak i alkoholu, który powoduje rozwój marskości wątroby). Ważnym elementem w leczeniu jest również zapobieganie dodatkowym zakażeniom: WZW typu B oraz A poprzez zaszczepienie się przeciwko tym patogenom.
Dieta osoby chorej na wirusowe zapalenie wątroby typu C powinna składać się w 70% z węglowodanów, w 10-20% z tłuszczów oraz w 10% z białka. Zaleca się, unikania potraw ciężkostrawnych, smażonych, o dużej zawartości tłuszczu czy też ostro przyprawionych. Ważne jest także odpowiednie nawodnienie chorego.
Dieta przy WZW typu C powinna być stosowana minimum przez okres pół roku, natomiast abstynencja alkoholowa nawet przez rok. Warto również pamiętać, że wszelkie zmiany w diecie powinny być zawsze analizowane indywidualnie w kontekście stanu zdrowia danego pacjenta.
